|
اساساً داوران دو نقش بر عهده دارند : یکی اینکه در خصوص ارزش کلی یک مقاله برای انتشار (معمولاً پس از بازنگری) نظر می دهنـد کـه معمولاً به اشکال کلی زیر بیان می شود: -قابل چاپAccept -پذیرش مشروط به اصلاحات لازم revision pending Accept - بررسی مجدد پس از یک بازنگری کلی revision major after Reconsider - رد مقاله Reject نقش دوم داوران ارایه انتقادات سازنده به مؤلفین بدون لحاظ کردن چاپ یا رد مقاله می باشد. بیشتر داوران عزیز توانایی خوبی برای ارایه نقش نخست خود دارند ولی باید آن ها را برای بهبـود نقـش سـازنده در ارتقـا مقـالات توانمنـدتر ساخت. در حقیقیت یک داور (reviewer) یک مشاور (Advisor) برای مؤلف است و به عبارت دیگـر او مؤظـف اسـت هـر آنچـه توسـط مؤلف دیده نشده را ببیند. بنابراین یک داور می تواند به اندازه یک محقق همکار، یا یک استاد راهنما یا استاد مشاور کمک کننده و راهنمـا باشد. توجه بفرمایید «استاد راهنما »یا « مشاور» نکات مثبت و منفـی دانشجو، هر دو را می بیند و همواره با دید اصلاحی و نه مخرب به دانشجو نگاه می کند. داوری محل تسویه حساب گروهی یا احیاناً شخصی نیست. داور به لحاظ اخلاقی باید به گونه ای یک مقاله را داوری نماید که انتظار دارد مقاله خودش مورد داوری قرار بگیرد. قوانین چندی بر مبنای Sense Common در کار داوری داوران حاکم است که باید تصریح و روشن گردد. اصل کلی همان است که "داوران باید به گونه ای داوری کنند که تمایل دارند مورد داوری قرار بگیرند"، به عنـوان نمونـه همانگونه که داوران تمایل دارند با احترام با آنها برخورد گردد، آنها نیز باید محترمانه با یک مقاله و مؤلف برخورد نمایند. یک داور باید از بکار بردن کلمات و الفاظ هتاکانه و خرد کننده پرهیز نماید. دلایل پذیرش یا رد مقالات: دلایل زیادی برای رد یا قبول مقالات وجود دارد. بد نیست مروری براین دلایل داشته باشیم که مـی توانـد هـم برای داوران و هم برای مؤلفین جوان یا تازه کار مفید باشد. معمولاً دلایل پذیرش یک مقاله عبارتند از : مرتبط بودن مقاله با یک مشکل روز. مقالاتی که نگارش عالی داشته، روال منطقی و مفاهیم قابل درکی دارند. مقالاتی که طراحی عالی و روش کار مناسبی دارند. از سوی دیگردلایل رایجی که باعث رد مقالات شده اند معمولاً در عناوین زیر طبقه بندی می شوند: مقالاتی که آمار ناقص و ناکاملی دارند. استنتاج های بی مورد از نتایج. استفاده از ابزارهای نا مناسب اندازه گیری و تحلیل داده ها. حجم نمونه مورد مطالعه کم باشد. متنی که ترتیب و روال مناسبی در نگارش ندارد. توضیح ناکافی اهمیت موضوع. عنایت خواهید داشت که عمده این اشکالات یا نقاط ضعف بالقوه قابل رفع هستند و ممکن است با پـرداختن بـه آنهـا یـک مقالـه نجات پیدا کند. چنانچه تعداد موارد کاستی های فوق زیاد باشد همواره مقاله را به سمت داوری "رد" یا "Reject" نزدیک می کند. برخورد سیستماتیک با داوری مقاله مرحله قبل از داوری اولین سئوالی که داور باید به آن پاسخ دهد آن است که آیا این مقاله با مجله مورد نظر سنخیت دارد یـا نـه؟ لازم اسـت کـه مـسئولین مجلـه موضوعات مرتبط با مقاله را در اختیار داوران قرار دهند. وجود بالقوه سوگیری (Bias) در داوری نیز مقوله ای است که باید به آن پرداخته شود. سوگیری می تواند مثبت (چاپ غیر منصفانه مقالـه) و یا منفی (رد غیر منصفانه مقاله) باشد. این مشکل وقتی که داوری دو سو کور (blinded-Double) نباشد حادتراست. بهتر است جهت جلوگیری از سوگریی های مثبت یـا منفـی، داور از نام مؤلفین بی اطلاع باشد. مسئله دیگر این است که داوران باید از نظر علمی احاطه کافی بر موضوع داوری داشته باشند. یک داوری خـوب مـستلزم آگـاهی و تـسلط لازم بر موضوع علمی مورد نظراست. اگر داوری موضوع مقاله را خارج از حیطه کاری و تجربی خود می بیند بهتراست که آن را به داور دیگری ارجاع دهد. اولین قدم در داوری یک مقاله خواندن آن است. واقعیت این است که برای انجام چنین کاری (خوانـدن اولیـه مقاله) راه های خاصی توصیه نمی شود و هیچ روش روشن و صریحی وجود ندارد. هر کدام از داوران برای انجام ایـن کـار روش منحـصر به فردی دارند. تعدادی از آنها ترجیح می دهند که مرور سریع و سطحی بر مقاله دا شته باشند تا به نوع مقاله و روش مطالعه پی ببرند. چند نکته مهم که باید در طی این مرور سریع بررسی شود ایـن است که چرا نویسندگان چنین مطالعه ای را انجام داده اند؟ آیا این مقاله موضوع جالـب تـوجهی بـرای خواننـدگان دارد؟ و آیـا ایـن مطالعـه توانسته است به سئوال های مهمی که قبلا پاسخ داده نشده اند، جوابی بدهد؟ روش دیگر خواندن مقاله، خواندن آهسته و با دقت به جزئیات آن و پاسخ به سؤالات در طی بررسی مقاله است. هرروشی که انتخاب شـود داوران باید فرصتی را جهت جمع بندی عقاید و نظرات خود، بین خواندن مقاله به صورت جزیی و نوشتن نظرات داوری خود، داشته باشند. چکیده مقاله باید بتواند معنی و مفهوم کامل مقاله را بدون خوانـدن کـل بازگو کند. چکیده مقاله بایستی شامل " اهداف اصلی، چگونگی روش انجام مطالعه، نتـایج به دست آمده و جمع بندی کلی" باشد. در کل داور باید ببیند که اگر کل مقاله را نخواند، آیا چکیده مقاله به طور مناسبی خلاصه شده است؟ هدف از مقدمه، بیان "علت اساسی انجام مطالعه" می باشد. مقدمه باید به نحوی مشکل را شرح دهد که نکـات مهـم انجـام مطالعه را دربرگیرد. مؤلفین باید در مقدمه به دو سئوال اساسی داوران پاسخ دهند. آیا این مقاله یک مسئله و موضوع مهم را بررسی می کند؟ آیا این سئوال تحقیقاتی قبلاً مطرح شـده اسـت؟ پاسـخ بـه ایـن سؤالات بـه داور کمک می کند که تصمیم بگیرد آیا مؤلف توانسته است بین نتایج و مقالات علمی دیگر ارتباطی برقرار کند؟ نویسندگان باید اساساً در مقدمه به این موضوع بپردازند که مشکل مهمی وجود داشته و محققین قبلی در حل این مشکل شکـست خـورده انـد. برای رسیدن به چنین چیزی باید مرور کوتاه و سریعی بر روی مقالات مربوطه داشته باشند. گاهی اوقات نویـسندگان پـا را فراتـر گذاشـته و یک متن طولانی و با جزئیات بسیار از مقالات علمی دیگر تهیه می کنند که برای مقدمه مناسب نیست. داوران باید بعداً تـصمیم بگیرنـد کـه کدام قسمت از مقدمه باید به قسمت بحث منتقل شود و کدام قسمت باید کاملاً حذف گردد. در بسیاری از مـوارد، قسمت مواد و روش ها، مهمتـرین قسمت مقاله است چون متدلوژی ضعیف منجربه نتایج مشکوک شده و در نتیجه نقص و ایراد جدی در اعتبار مقاله ایجاد می کند. از نظر کاربردی اگر خوانندگان نتوانند از متـد به عنوان یک دیدگاه و راهنما جهت تکرار مطالعه استفاده کنند، قسمت متد مقاله ناقص است. در مبحث متـد نویـسندگان بایـد نکات مختلف طراحی مطالعه شامل نمونه برداری، آماده سازی نمونه، مراحل تحقیق، متغیرهای مستقل و وابسته، تیماربندی، روش های آزمون و روش آنالیز داده ها با ذکر منابع معتبرمشخص شود. یک ایراد بالقوه در مقالات علمی عدم طراحی و انتخاب متد مناسب جهت اثبات فرضیه است. اگر چنین نکاتی لحاظ نشود منجربه سوگیری هایی (Bias)می شود که نتایج را منحرف می کنند و ممکن است تفاوت هایی را که واقعاً وجود دارند نشان ندهد و یا اختلافاتی را نشان دهـد کـه وجـود ندارند. در قـسمت نتایج و بحث، داوران بایـد بررسـی کننـد آیـا نویـسندگان بـا یـک روش معـین و بـا چهـارچوب مـشخص (سیـستماتیک) یافته های مطالعه را منتشر کرده اند یا خیر؟ اگر نتایج واضح و آشکار نباشند و یا سازماندهی مناسبی نداشته باشند امکـان اصـلاح آنهـا هـست ولی اگر آنالیز داده ها ایراد داشته باشد عموماً دلیلی بر غیرقابل انتشار بودن مقاله است. بهتر است نویسندگان نتایج هر قسمت را جداگانه مطابق با ترتیبی که در قـسمت متـد آورده شـده بیـان نمایند تا برای داور و خواننده کنار هم قرار دادن یافته ها و نتیجه گیری از آنها ساده ترباشد. نویـسندگان باید نتایج مطالعه خود را در کنار مطالعات قبلی تفسیر نمایند و ا گر بین یافتـه هـا ی مطالعـات قبلـی اختلافـاتی وجـود دارد توضـیحی جهـت اختلافات موجود ارایه کنند. در این قسمت باید به اندازه کافی در مورد یافته های فعلی در قیاس با کارهای قبلی بحث شود و اختلافات موجود کاملاً روشن گـردد. داوران باید ببینند که آیا در پایان کار، نتیجه ای که گرفته شده بـا یافتـه هـا و اطلاعـات حاصـل از داده ها مطابقت می کند یا خیر؟ به عبارت دیگر داور باید از خود بپرسد که براساس یافته های مطرح شده در این مقاله آیا ادعای نویـسندگان معقول و مستدل است؟
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ابتدای صفحه